တ႐ုတ္အတြက္ သံတမန္ေရးအျမတ္ထြက္သြားသည့္ အာဆီယံ ေၾကညာခ်က္

လာအိုႏုိင္ငံ ဗီယင္က်န္းၿမိဳ႕၌ က်င္းပေသာ အာဆီယံႏုိင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီးမ်ား အစည္းအေ၀းသို႔တက္ေရာက္လာသည့္ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီးကို ဇူလုိင္ ၂၅ ရက္က ေတြ႕ရစဥ္ (Jorge Silva/reuters)

ေတာင္တ႐ုတ္ ပင္လယ္မွာ တ႐ုတ္အစိုးရ၏ ပိုင္နက္ေတာင္း ဆိုမႈကို အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာ နယ္နိမိတ္ သတ္မွတ္ေရး႐ံုးမွာ တင္သြင္းဆံုးျဖတ္ရန္ အဆုိျပဳခ်က္ အာဆီယံေခၚ အေရွ႕ေတာင္အာရွႏုိင္ငံမ်ားက ပူးတဲြေၾကညာခ်က္ျဖင့္ ပယ္ခ်ခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဇူလိုင္ ၂၅ရက္တနလၤာေန႔မွာ တ႐ုတ္အတြက္ သံတမန္ေရးဆုိင္ရာ ေအာင္ပဲြတစ္ခု ျဖစ္သြားသည္။
  စေန၊ တနဂၤေႏြႏွစ္ရက္ အာဆီယံ ႏုိင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီး မ်ားအစည္းအေ၀း၏ ေရွ႕မတုိး ေနာက္မဆုတ္သာျဖစ္ေနသည့္ အေျခအေနတြင္ တ႐ုတ္၏ အရင္းႏွီးဆံုး မဟာမိတ္ျဖစ္သည့္ ကေမၻာဒီးယားက ျပင္းထန္စြာပယ္ခ်လိုက္ျခင္းေၾကာင့္ ဖိလစ္ပုိင္က သူ၏ အဆုိျပဳခ်က္ကုိ ႐ုပ္သိမ္း ေၾကာင္း ေျပာၾကားခဲ့သည္။
တ႐ုတ္ကလည္း ကေမၻာဒီး ယား၏ သူ႔ကို ေထာက္ခံအားေပး မႈကို လူသိထင္ရွားေက်းဇူးတင္ စကားဆုိခဲ့သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ လာအိုႏုိင္ငံ ဗီယင္က်န္းၿမိဳ႕မွာ က်င္းပသည့္ အာဆီယံအစည္းအေ၀းကုိ ဖ႐ိုဖရဲျဖစ္သြားေစသည္။
ဖိလစ္ပုိင္ႏွင့္ တ႐ုတ္အၾကား ပိုင္နက္ အျငင္းပြားမႈျပႆနာ၌ ဖိလစ္ပိုင္အႏုိင္ရသြားခဲ့ေသာ ကုလသမဂၢ ေနာက္ခံေပးထားသည့္ တရား႐ံုးမွာ ေတာင္တ႐ုတ္ ပင္လယ္အျငင္းပြားမႈကို ေျဖရွင္းၾကရန္ အေမရိကန္က အာဆီယံကို တနလၤာေန႔ အေစာပုိင္းက တိုက္တြန္းခဲ့၏။
လာအိုႏုိင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီး ေဆလ္ယူမက္ေဆကြန္မဆက္ႏွင့္ ေတြ႕ဆံုရာတြင္ အေမရိကန္ႏုိင္ငံ ျခားေရး၀န္ႀကီးဂၽြန္ကယ္ရီက သည္ ကိစၥႏွင့္ ပတ္သက္ၿပီး အေျခခံသေဘာတူညီခ်က္ ရယူရန္ႏွင့္ ေတာင္တ႐ုတ္ပင္လယ္ကိစၥအေပၚ မၾကာေသးခင္က တရား႐ံုးဆုိင္ရာ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ႏွင့္ပတ္သက္ၿပီး ပူး တဲြေၾကညာခ်က္ထုတ္ရန္ တိုက္ တြန္းခဲ့သည္ဟု အေမရိကန္ ႏုိင္ငံ ျခားေရးဌာန ေျပာခြင့္ရ ပုဂၢိဳလ္ မက္ခ္တိုနာက ေျပာၾကားသည္။
ဂၽြန္ကယ္ရီသည္ အာဆီယံ အဖဲြ႕၀င္ႏုိင္ငံမ်ားႏွင့္ အျပန္အလွန္ ေဆြးေႏြးစဥ္မွာလည္း သည္ကိစၥ ကုိ အေလးထားေျပာခဲ့သည္ဟု မစၥတာတုိနာက ဆုိသည္။
ေတာင္တ႐ုတ္ပင္လယ္၏ အဓိကေရလမ္းခရီးကို တ႐ုတ္ႏွင့္ အၿပိဳင္ နယ္နိမိတ္ေတာင္းဆိုၾက ျခင္းမွာ အဖဲြ႕၀င္ ၁၀ ဦးပါ၀င္သည့္ အာဆီယံႏိုင္ငံေတြၾကားမွာ အဓိ က အျငင္းပြားေနသည့္ ျပႆနာ ႀကီးျဖစ္၏။ သူတို႔ႏုိင္ငံ၏ အခ်ဳပ္ အျခာအာဏာကို ပိုင္ဆုိင္လိုသည့္ ဆႏၵႏွင့္ သူတို႔ကုိ အေထာက္အပ့ံ ေပးမည့္ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံႏွင့္ ဆက္ဆံ ေရးတုိးတက္လာသည့္အၾကားမွာ အာဆီယံႏုိင္ငံအခ်ိဳ႕ လြန္ဆြဲေန ၾကသည္။
အာဆီယံအေျခခံ
သေဘာတူညီခ်က္
တစ္ႏွစ္ကို ကမၻာ့ကုန္သြယ္ ေရးကေန ေဒၚလာသန္းေပါင္း ငါးထရီလီယံရေနသည့္ ေရလမ္း ေၾကာင္းကို တ႐ုတ္က သိမ္းပိုက္ ေနသည္ကုိ လက္မခံႏုိင္သည့္ ဖိလစ္ပိုင္ႏွင့္ ဗီယက္နမ္ႏုိင္ငံတို႔က သည္ျပႆနာကို အျပည္ျပည္ ဆုိင္ရာတရား႐ံုးမွာ ေျဖရွင္းခ်င္ၾက သည္။
   ႏုိင္ငံတကာ ေရပုိင္နက္ ဥပေဒကို လိုက္နာရန္ တရား၀င္ ေၾကညာခ်က္ထုတ္ျပန္ဖို႔ ေတာင္း ဆိုၾကသည္။
သုိ႔ေသာ္လည္း အာဆီယံ သည္ အေျခခံသေဘာတူညီခ်က္ အရ တင္းတင္းက်ပ္က်ပ္ေဆာင္ ရြက္သည္။ တရား႐ံုးမွာ ေျဖရွင္း မည့္အႀကံကိုလည္း ကေမၻာဒီးယား ႏုိင္ငံက လက္မခံဘဲ တ႐ုတ္ႏွင့္ အ ျပန္အလည္ ေဆြးေႏြးပဲြမ်ားကိုသာ ေတာင္းဆုိခဲ့သည္။
အာဆီယံအဖဲြ႕၏ ၄၉ ႏွစ္ ၾကာ သက္တမ္းအတြင္း ဒုတိယအ ႀကိမ္ အစည္းအေ၀းအၿပီး ပူးတဲြ ေၾကညာခ်က္မထုတ္ျပန္ႏုိင္သည့္ အျဖစ္မ်ိဳးေရာက္မည္ကို ကာ ကြယ္သည့္အေနျဖင့္ ဖိလစ္ပုိင္က အေလွ်ာ့ေပးခဲ့သည္။ အာဆီယံ တရား၀င္ထုတ္ျပန္ခ်က္မွာ ေတာင္ တ႐ုတ္ပင္လယ္ပိုင္နက္ ျပႆနာ ကုိ တရား႐ံုးက ကုိးကားသည့္ကုလသမဂၢ ပင္လယ္ေရေၾကာင္း ဥပေဒမ်ားအပါအ၀င္ အျပည္ျပည္ဆုိင္ရာ ဥပေဒအရ ၿငိမ္းခ်မ္း စြာ ေျဖရွင္းရန္ျဖစ္သည္။
‘‘လတ္တေလာျဖစ္ပ်က္ေန တာေတြနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ကၽြန္ေတာ္ တို႔ အလြန္စိုးရိမ္ေနဆဲပါ။ နယ္ေျမ ပုိင္နက္ ေၾကညာမႈေတြ၊ သည္ ေဒသမွာ လႈပ္ရွားမႈေတြ တုိးလာ တာနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး သက္ဆုိင္ရာ ၀န္ႀကီး တခ်ိဳ႕က ေျပာၾကားလာတဲ့ စုိးရိမ္မႈေတြကိုလည္း ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ မွတ္တမ္းတင္ထားပါတယ္။ ဒါ ေတြက ေဒသတြင္း ယံုၾကည္မႈေတြ တျဖည္းျဖည္း ပ်က္ယြင္းလာၿပီး တင္းမာမႈေတြကို တိုးလာေစပါ တယ္။ ေဒသရဲ႕ ၿငိမ္းခ်မ္းမႈ၊ လံုၿခံဳ ေရးနဲ႔ တည္ၿငိမ္မႈကို အားယုတ္ လာႏုိင္ပါတယ္’’ဟု အာဆီယံ၏ ထုတ္ျပန္ခ်က္မွာ ေဖာ္ျပထား သည္။
အာဆီယံအေထြေထြ အ တြင္းေရးမွဴး လီလု၀မ္က ယခု ထုတ္ျပန္ခ်က္သည္ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံ ၏ ေအာင္ပဲြတစ္ခုမဟုတ္ေၾကာင္း၊ အာဆီယံအဖဲြ႕၏ တန္ဖိုးႏွင့္ အ ေထြေထြ သေဘာတူညီခ်က္ကို ရွာေဖြရာအတြက္ စည္းမ်ဥ္းသာ ျဖစ္သည္ဟု ဆုိသည္။ သို႔ေသာ္ အာဆီယံပူးတဲြေၾကညာခ်က္အ တြက္ ပထမဆံုးအဆိုျပဳမႈမွာ ေရ ပိုင္နက္အျငင္းပြားမႈကို တရား႐ံုး မွာ ဆံုးျဖတ္ခံေရးျဖစ္ခဲ့သည္ဆုိ သည္မွာ ဟုတ္မွန္ေၾကာင္း သူက ၀န္ခံခဲ့သည္။
သီးျခားေၾကညာခ်က္တစ္ခု တြင္ တ႐ုတ္ႏွင့္ အာဆီယံက ပုိင္ နက္အျငင္းပြားေနည့္ ေတာင္တ ႐ုတ္ပင္လယ္မွာ သူတို႔၏ သေဘၤာ မ်ား ျဖတ္သန္းခုတ္ေမာင္းျခင္း၊ ေလယာဥ္မ်ား ျဖတ္သန္းေမာင္းႏွင္ ျခင္းမျပဳရန္ ထပ္ေလာင္းကတိေပး ခဲ့ၾက၏။ ထို႔အျပင္ အျငင္းပြားမႈကုိ ပိုဆုိးလာေစမည့္ လုပ္ရပ္မ်ားကို လည္း ေရွာင္ၾကဥ္မည္ဟုဆုိသည္။ ထုိအထဲတြင္ လူသူမေနေသာကၽြန္း၊ သႏၲာေက်ာက္တန္းမ်ားမွာ လာေရာက္အေျခမခ်ေရးလည္း ပါ၀င္သည္။
 လံုး၀ ေလ်ာ္ကန္သင့္ျမတ္ ျခင္းမရွိသည့္ အျငင္းပြားမႈကို တရား႐ံုးမွာ အဆံုးအျဖတ္ခံယူေရး ကိစၥကို ပယ္ခ်အၿပီးမွာ အေျခအ ေနက ေျပာင္းသြားၿပီျဖစ္ေၾကာင္း၊ ယခုအခ်ိန္မွာ အျငင္းပြားမႈအရွိန္ ကို ေလွ်ာ့ခ်ေရးျဖစ္သည္ဟု တ ႐ုတ္ႏုိင္ငံျခားေရး၀န္ႀကီး ၀မ္ယီ က ေျပာၾကားသည္။
‘‘ၾကည့္ရတာ ဒါေတြအားလံုး ကို ေဒသတြင္း အျပင္ဘက္ႏုိင္ငံ ေတြက လုပ္ခဲ့ၾကတာ။ ျပႆနာ အရွိန္ကို ျမင့္ေအာင္လုပ္ထားတာ ပါ။’’ ေဒသတြင္းမွာ တင္းမာမႈမ်ား ျမင့္တက္လာသည့္အတြက္ တ႐ုတ္က အေမရိကန္ႏုိင္ငံကို မ ၾကာခဏ အျပစ္တင္ခဲ့သည္။ ထို႔ အျပင္ ဂ်ပန္ႏုိင္ငံကိုလည္း အျငင္း ပြားမႈကေန ခပ္ကင္းကင္းေနရန္ သတိေပးထားသည္။အင္အားႀကီးႏုိင္ငံမ်ား
ေရာက္လာျခင္း
ဖိလစ္ပိုင္ႏုိင္ငံႏွင့္ မဟာမိတ္ ျဖစ္ေသာ အေမရိကန္သည္ ဗီ ယက္နမ္ႏွင့္လည္း ရင္းႏွီးေသာ ဆက္ဆံေရးကို အစပ်ိဳးေနသည္။ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံကိုလည္း ႏုိင္ငံတကာ တရား႐ံုး၏ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ကို ေလး စားလိုက္နာရန္ ေတာင္းဆုိထား သည္။ ေတာင္တ႐ုတ္ပင္လယ္ထဲ မွာ တ႐ုတ္က ကၽြန္းတုေတြေဆာက္ ျခင္းႏွင့္ အျငင္းပြားေနေသာ ေန ရာအနီးသို႔ စစ္သေဘၤာမ်ား ေစ လႊတ္ျခင္းကိုလည္း အေမရိကန္က ေ၀ဖန္ခဲ့သည္။
အေမရိကန္၏ ႏုိင္ငံေတာ္ လံုၿခံဳေရးအႀကံေပး ဆူဆန္႐ိုက္စ္ ႏွင့္ ေဘဂ်င္းမွာ ေတြ႕ဆံုရာတြင္ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံေတာ္ အႀကံေပးပုဂၢိဳလ္ ရန္ဂ်ီခ်ီက အင္အားႀကီး ႏွစ္ႏုိင္ငံ အၾကားတည္ၿငိမ္ေကာင္းမြန္ေသာ ဆက္ဆံေရးရွိရန္ ႏွစ္ႏုိင္ငံစလံုး ခုိင္မာသည့္ ႀကိဳးပမ္းအားထုတ္မႈ မ်ား လိုအပ္သည္ဟု ေျပာသည္။
‘‘သည္ႏွစ္မွာ အခုအခ်ိန္ထိ ေတာ့ တ႐ုတ္နဲ႔ အေမရိကန္ၾကား က ဆက္ဆံေရးက ပံုမွန္အားျဖင့္ တည္ၿငိမ္တယ္။ ႏွစ္ႏုိင္ငံအၾကား၊ ေဒသနဲ႔ ႏုိင္ငံတကာအဆင့္ အ က်ိဳးရွိရွိ ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္မႈကို ထိန္းသိမ္းထားတယ္။ တစ္ခ်ိန္တည္းမွာပဲ သတိႀကီးႀကီးကိုင္တြယ္ေျဖရွင္းဖို႔ လိုတဲ့မတူညီတဲ့ ျပႆနာေတြကို ႏွစ္ႏုိင္ငံစလံုး ရင္ဆိုင္ေနရတယ္’’
လာအိုႏုိင္ငံ ဗီယင္က်န္းၿမိဳ႕ တြင္ ျပဳလုပ္ေနေသာ အာဆီယံေဒ သ အစည္းအေ၀းႏွင့္ အေရွ႕အာရွ ထိပ္သီးအစည္းအေ၀းပဲြသ႔ို တက္ ေရာက္ရန္ အေမရိကန္ႏုိင္ငံျခား ေရး၀န္ႀကီး ဂၽြန္ကယ္ရီသည္ တနလၤာေန႔က ေရာက္လာခဲ့သည္။
ဂ်ပန္ႏွင့္ ၾသစေၾတးလ်ႏိုင္ငံ ျခားေရး၀န္ႀကီးမ်ားႏွင့္ ဂၽြန္ကယ္ရီ က ေတြ႕ဆံုအၿပီးမွာ သူတို႔သံုးႏုိင္ငံ က ေၾကညာခ်က္တစ္ခုကို ထုတ္ျပန္ခဲ့သည္။ ထိုေၾကညာခ်က္ထဲမွာ တ႐ုတ္ႏွင့္ ဖိလစ္ပုိင္ႏုိင္ငံမ်ားကို ေရပုိင္နက္ အျငင္းပြားမႈႏွင့္ပတ္ သက္ၿပီး ဇူလိုင္ ၁၂ ရက္က ဆံုး ျဖတ္ခဲ့ေသာ ႏုိင္ငံတကာ တရား႐ံုး ၏ အဆံုးအျဖတ္ကို လိုက္နာၾက ရန္ သူတို႔က ေတာင္းဆုိထားသည္။
‘‘ယခု ဆံုးျဖတ္ခ်က္သည္ ရွိ ႏွင့္ၿပီးသား လုပ္ထံုးလုပ္နည္းမ်ား ကို အေျခခံထားသည့္ ႏုိင္ငံတကာ ဥပေဒ စိုးမိုးေရးစနစ္ကို က်င့္သံုး ရန္ႏွင့္ ႏိုင္ငံတကာဥပေဒကုိ ေလး စားျခင္းကို ျပသရန္ ေဒသအတြက္ အေရးႀကီးေသာ အခြင့္အေရးျဖစ္ သည္ဟု ၀န္ႀကီးမ်ားက အေလး ေပးေျပာၾကားခဲ့သည္’’ဟု ေၾက ညာခ်က္မွာ ေဖာ္ျပထားသည္။
ဂၽြန္ကယ္ရီသည္ ျပႆနာမ်ားကုိ ေဆြးေႏြးရန္ တ႐ုတ္ႏုိင္ငံျခား ေရး၀န္ႀကီးႏွင့္ ေတြ႕ဆံုမည္ဟု ေမွ်ာ္လင့္ရသည္။
(႐ိုက္တာ သတင္းဌာန၏ Diplo- matic win for China as ASEAN drops reference to maritime court ruling ကို ထားထားျမင့္ ဘာသာျပန္ဆုိသည္။)