ယေန႔ေခတ္လူငယ္ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားသုံးစြဲေနတဲ့ယာမေခၚAmphetamines အေၾကာင္း
°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°°
"စိတ္ၾကြေဆး" ဆိုတာေတြဟာ CNS ဗဟိုအာရံုေၾကာစနစ္အေပၚ သက္ေရာက္ေစတဲ့ အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာေဆးေတြ ျဖစ္တယ္။ "ယာမ" လို႔လူသိမ်ားတဲ့ Amphetamines (မင္မ္ဖက္တမင္း) ကို စေဖၚစပ္ခဲ့တာက ၁၈၈၇ ကတည္းကျဖစ္တယ္။ လူကေန အလိုလို ထုတ္ေပးေနတဲ့ Adrenaline နဲ႔ Noradrenaline ေတြနဲ႔တူတယ္။ (ေရွာ့ခ္) ရတာ၊ ပန္းနာထတာေတြအတြက္ အလြန္အသံုးဝင္တဲ့ အသက္ကယ္ေဆးေတြ ျဖစ္တယ္။ ရင္က်ပ္လို႔ေပးတဲ့ ေခ်ာင္းဆိုးေပ်ာက္ေဆးထဲမွာ ထည့္ထားတတ္တယ္။
Euphoric effects ပီတိစိတ္ေတြသာ ထင္ျမင္ေနေစတဲ့ အစြမ္းေၾကာင့္ ေပၚျပဴလာျဖစ္လာတယ္။ ေဆးသံုးထားသူဟာ စိတ္တက္ၾကြေနမယ္၊ တခုခုကို အာရံုစိုက္ေနျပီး၊ သူမ်ားေတြကို ဂရုမထားေတာ့ဘူး။ မအိပ္ဘဲ အၾကာၾကီး ေနႏိုင္တယ္။ မေမာလြယ္ဘူး၊ အားကစားလုပ္ရင္ ပိုလုပ္ႏိုင္တယ္။ ခံႏိုင္ရည္ပိုတယ္။ ကိုယ့္ကိုယ္ကို ယံုၾကည္စိတ္မ်ားေစမယ္ ဆိုတဲ့ အစြမ္းေတြ ရေစတယ္။
Methamphetamine (မက္သဖန္တမင္း)၊ Ephedrine (အဖက္ဒရင္း) Cathinone (က္သီႏုန္း)၊ MDMA (Ecstasy) (အက္ကတက္စီ) DOM (STP) ဆိုျပီး ဆင္တူေတြ ရွိတယ္။ သူမ်ားဆီမွာ Uppers, Bennies, Beans, Speed, and Crank ဆိုတဲ့ အရပ္သံုးနာမည္ေတြ ရွိတယ္။ Pills ေဆးလံုး၊ Powder ေဆးမႈံ႔ Crystals ေဆးခဲဆိုျပီး အမ်ိဳးမ်ိဳးလာတယ္။ ေသာက္ေဆး၊ ထိုးေဆး၊ ရွဴေဆး နဲ႔ ေဆးလိပ္ေသာက္နည္းေတြနဲ႔ သံုးၾကတယ္။ တခါသံုးရင္ ၄-၆-၁၂-၂၄ နာရီခံတယ္။
ေရရွည္မွာ ဘာေတြဆက္ျဖစ္လာသလဲ။ အရင္ခံစားတာမ်ိဳး ရခ်င္ရင္ ေဆးအဆ ပိုလုိခ်င္လာမယ္။ ႏွလံုးအေပၚ ဒဏ္မ်ားလာမယ္။ ေသြးဖိအားတက္မယ္၊ ဒါ့ေၾကာင့္ Heart disease, Heart attack, Stroke ႏွလံုးနဲ႔ ဆိုင္တဲ့ေရာဂါေတြ ပိုျပီး ရလမ္းမ်ားေစတယ္။
ေဆးစြဲတယ္ဆိုတာ ရုပ္ပိုင္းနဲ႔ စိတ္ပိုင္းစြဲတာဆိုျပီး ရွိတယ္။ ဒီေဆးက ၂ မ်ိဳးလံုးျဖစ္ေစႏိုင္တယ္။ Addiction ေဆးစြဲေနသူဆိုရင္ Psychotic episodes စိတ္ပိုင္းေျပာင္းလဲမႈေတြ ျဖစ္ႏိုင္တယ္။ Overdose ေဆးမ်ားသြားရင္ ႏွလံုးခုန္ ျမန္မယ္။ ဂနာမျငိမ္ ျဖစ္မယ္၊ တံုတံုရီရီျဖစ္မယ္။ သူမ်ားကို မယံုတာမ်ားမယ္၊ ေၾကာက္တာ၊ က်ိဳးေၾကာင္း မဆီေလွ်ာ္တာ၊ စိတ္ရႈတ္ေထြးတာ၊ တလြဲထင္ျမင္တာ၊ တက္တာေတြလဲ ျဖစ္ႏိုင္ေသးတယ္။
- Amphetamines နဲ႔ Cocaine or Ecstasy ေရာတာ အႏၲရာယ္မ်ားတယ္။ သတၲိေတြက တူတယ္။
- Amphetamines နဲ႔ (MAOIs) စိတ္မက်ေဆးေတြေရာရင္ ေဆးစြမ္းက ၆ ဆ တက္ေစမယ္။
- Amphetamines ေဆးသံုးစြဲထားသူကို ေနာက္ထပ္ ၁-၂ ရက္အထိ စစ္ရင္သိတယ္။
ခ်က္ခ်င္းျဖစ္တဲ့ ေဆးအဆိပ္ လကၡဏာေတြကေတာ့ Psychosis စိတ္မူမမွန္တာ၊ Hallucination သူမ်ားမျမင္တာေတြ ျမင္ေန၊ သူမ်ားမထိေတြ႔တာကို ထိေတြ႔ေနတယ္လို႔ထင္တာ၊ Anxiety စိုးရိမ္စိတ္မ်ားတာေတြ ျဖစ္မယ္။ ေဆးေၾကာင့္ Hyperthermia အပူခ်ိန္လြန္ကဲတာ၊ Heart arrhythmia ႏွလံုးခုန္မမွန္တာ နဲ႔ Stroke (စထုပ္ခ္) ေတြကေန ေသဆံုးႏိုင္တယ္။
မူးယစ္ေဆးေတြထဲက Methamphetamine (မက္သဖန္တမင္း) ရဲ႕ထူးျခားခ်က္က Neurotoxic အာရံုေၾကာကို ထိခိုက္ေစတယ္။ MDMA ကေတာ့ ဦးေႏွာက္ထဲမွာ Glutathione နဲ႔ Vitamin E ေတြကိုနည္းေစတယ္။ ေရရွည္သံုးရင္ Dependence ေဆးစြဲတယ္။ DOM ကေတာ့ ေဆးမစြဲေစဘူး။ Amphetamine (အင္မ္ဖတမင္း) ေဆးစြဲသူကိုကုရတာက Cocaine (ကိုကိန္း) ေဆးစဲြတဲ့သူေတြကို ကုရသလို အတူဘဲ။ ေဆးစြဲေနသူေတြဟာ စိတ္ဓါတ္က်မယ္၊ ပ်င္းေျခာက္ေနမယ္၊ ေဆးေၾကာင့္ ေကာင္းတယ္လို႔ ခံစားခ့ဲဘူးတာေတြကို တသတသ ျဖစ္ေနမယ္။
ႏွလံုးေရာဂါ၊ ေသြးတိုးေရာဂါ၊ ေသြးေၾကာက်ဥ္းေရာဂါ၊ လည္ပင္းၾကီး-ေဟာ္မုန္းမ်ားေရာဂါ၊ မ်က္စိ-ေရတိမ္ေရာဂါ ရွိေနသူေတြ သံုးရင္ သူမ်ားထက္ ဆိုးတယ္။ Asocarboxazid, Tranylcypromine, Phenelzine ေဆးေသာက္ေနသူေတြနဲ႔ အရက္သမားေတြက လံုးဝမသံုးသင့္ၾကဘူး။
ဒုတိယ-ကမာၻစစ္တံုးက ဂ်ာမန္ တင့္ကားေမာင္း စစ္သားေတြကို မအိပ္ခ်င္ေအာင္ ေပးတယ္။ စိတ္ဓါတ္ က်ေနသူေတြကိုလဲ ေပးတယ္။ ၁၉၉ဝ ေက်ာ္မွာ လူငယ္ေတြအၾကား MDMA (Ecstasy) ေခတ္စားလာတယ္။ Amphetamine ကို Narcolepsy ေရာဂါ နဲ႔ ADHD ေရာဂါေတြမွာ ကုသေဆးအျဖစ္ သံုးတယ္။ Energy drinks အားေဆးလို ေသာက္ၾကတဲ့ ေဖ်ာ္ရည္ေတြထဲမွာ Amphetamines အနည္းနဲ႔အမ်ား ပါေနတယ္။
Amphetamines ဟာ "တရားမဝင္ေဆး" ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ၂ဝဝ၇ UNODC ရဲ႕ ခန္႔မွန္းခ်က္အရ လူေပါင္း ၁၅-၅ဝ သန္း ေဆးသံုးေနၾကတယ္။
#Dr. တင့္ေဆြ
